انواع مجلات Open Access

مجلات Open Access: انواع، تعاریف و ویژگی ها

مجلات Open Access انواع مختلفی دارند که در این پست و ویدئو می خواهم به آن ها اشاره کنم. مجلات از لحاظ سطح دسترسی یا مدل درآمدی بطور کلی به سه دسته تقسیم می شوند:

1. مجلات پولی یا اشتراکی (Subscription)
2. مجلات با دسترسی آزاد (Open Access)
3. مجلات هیبریدی (Hybrid)

مجلات پولی یا اشتراکی (Subscription)

در این نوع مجلات، خواننده برای مطالعه متن کامل مقالات باید هزینه آن را بپردازد. اما چاپ مقاله برای نویسندگان کاملاً رایگان است. اکثر مجلات معروف و قدیمی از این مدل درآمدی پیروی می کنند.

مجلات با دسترسی آزاد (Open Access)

خواننده برای مطالعه متن کامل مقالات، هیچ هزینه ای را پرداخت نمی کند و کاملاً رایگان است ولی چاپ مقاله برای نویسندگان معمولاً-و نه همیشه- با هزینه همراه است.

مجلات هیبریدی (Hybrid)

همانطوری که از عنوان آن مشخص است، این نوع مجلات ترکیبی از دو نوع قبلی هستند و به نویسندگان این اختیار را می دهند که مقالاتشان را بصورت دسترسی آزاد (با دریافت هزینه از نویسنده) یا اشتراکی منتشر کنند. طبیعی است مقالات با دسترسی آزاد برای خوانندگان رایگان خواهد بود ولی برای بقیه مقالات باید هزینه اش را پرداخت کنند (اشتراک تهیه کنند.)

حالا که سه دسته فوق را فهمیدیم، در ادامه انواع مجلات Open Access را شرح می دهم:

1- مجلات با دسترسی آزاد طلایی (Gold Open Access)

عموم مجلات Open Access از نوع طلایی هستند. یعنی خواننده برای خواندن متن کامل مقالات هیچ هزینه ای را پرداخت نمی کند ولی نویسندگان همیشه باید هزینه انتشار مقاله را پرداخت کنند. Open Access بودن فقط به معنی رایگان بودن نیست، بلکه تحت مجوزهایی مثل Creative Commons کاربران می توانند دانلود، کپی و توزیع کنند و در کل هیچ محدودیتی از این لحاظ برای کاربر اعمل نمی شود.
برای دریافت مقالات این نوع مجلات باید به سایت مجله یا ناشر مراجعه کرد.

2- مجلات با دسترسی آزاد الماسی یا پلاتینی (Diamond or Platinum Open Access)

این نوع مجلات تمام ویژگی های مجلات با دسترسی طلایی را دارند با این تفاوت که نویسندگان هم مثل خوانندگان هیچ هزینه ای را به مجله پرداخت نمی کنند. بنابراین هم برای نویسنده و هم برای خوانندگان کاملاً رایگان است. این نوع مجلات هم تحت مجوز Creative Commons منتشر می شوند.

3- مجلات با دسترسی آزاد سبز (Green Open Access)

خواننده برای خواندن متن کامل مقالات هیچ هزینه ای را پرداخت نمی کند و معمولاً-نه همیشه-نویسندگان هم بدون پرداخت هزینه می توانند مقالاتشان را در این نوع مجلات منتشر کنند. درست است مقالات این نوع مجلات را می توان بصورت رایگان مطالعه کرد اما حالت فرمت بندی و صفحه آرایی شده بصورت رایگان در سایت خود مجله یا ناشر نیست.

بلکه مجله یا ناشر به نویسندگان این اجازه را می دهند که مقاله خودشان را از طریق خودآرشیوی مثلاً از طریق وبسایت خودشان و مخازن علمی بصورت رایگان در دسترس دیگران قرار دهند. فایل نهایی دستونشته است ولی دارای فرمت بندی و صفحه آرایی مجله نیست. یا متن کامل مقاله با فاصله زمانی بعد از انتشار رسمی، بصورت رایگان در دسترس قرار می گیرد. مثلاً 6 ماه بعد از انتشار رسمی و نهایی، دسترسی رایگان به مقالات داده می شود.

4- مجلات با دسترسی آزاد برنز (Bronze Open Access)

تعریف مشخصی از این نوع مجلات وجود ندارد ولی بطور کلی می توان گفت همانند همه خانواده مجلات Open Access، خواندن متن کامل مقالات برای خوانندگان رایگان است ولی ممکن است از نویسندگان هزینه دریافت شود یا نشود.
مهم ترین تفاوت این نوع مجلات با سه مورد فوق این است که مقالات بصورت بدون لایسنس منتشر می شوند و از این لحاظ محدودیت های کپی رایت شامل حال خوانندگان می شود.

مجلات با دسترسی آزاد سیاه (Black Open Access)

در حقیقت نمی توان مجلات با دسترسی آزاد سیاه را جزو انواع مجلات Open Access طبقه بندی است. وقتی ما بصورت رایگان ولی غیر مجاز به متن کامل مجلاتی که اشتراکی و پولی هستند، دسترسی داریم، اصطلاحاً به آن دسترسی آزاد سیاه گفته می شود.

مطالب فوق را بصورت فیلم هم مشاهده بفرمایید.

دانلود فیلم با حجم 8.54 مگابایت